مبانی هنرهای تجسمی کودکان درس 106

مبانی هنرهای تجسمی  کودکان

مقدمه

هنرهای تجسمی که به آن هنرهای بصری یا دیداری نیز گفته میشود ، هنرهای تجسمی  مبتنی بر طرحهایی  است که حس بینایی مخاطب را تحریک میکند. هنرهایی چون نقاشی،خوشنویسی، طراحی، عکاسی، گرافیک، طراحی صنعتی، مجسمه‌سازی،  معماری و طراحی داخلی و همچنین هنرهای مشتق از آن‌ها از این دسته‌اند.

مبانی هنرهای تجسمی را می توان به قواعد درک زبان هنرهای تجسمی و بصری تعبیر کرد.ساختن و فهمیدن آثار هنرهای تجسمی موضوع اصلی مبانی هنرهای تجسمی است. در واقع منظور از زبان همان نوع ارتباطی است که به مفهوم آن درک میشود همانگونه که برای ارتباط با دیگران از طریق زبان و گفتار ارتباط برقرار میکنیم ، هنر های تجسمی هم از طریق یکسری قاعده و قانون در  طراح نمایان میشود با ما سخن میگوید . زبان هنرهای تجسمی زبانی جهانی است و در همه اقوام و ملتها میتوان به وسیله این زبان حرف و پیام خودمان را  منتقل کنیم از این این رو درست فهمیدن و آگاهی کامل از این زبان باعث میشود پیام درست و صحیح منتقل شود .بقیه بحث را در ادامه مطلب بخوانید   علیرضا قالیجاری ...  شما دوست جدید تلگرامی من خواهید شد

با این مقدمه باید گفت درک درست یک اثر تجسمی تا حدود زیادی بستگی به شناختن و درک کردن عناصر هنرهای  تجسمی دارد، زبان عناصر هنر تجسمی بسیار پیچیده تر و دشوار است. در این میان چشم به عنوان عامل دیدن و نگاه کردن نقش اصلی را در فراگرفتن زبان هنر تجسمی دارد،

اهمیت دیدن به این دلیل است که ما معمولاً تصاویر اشیاء را نزدیک ترین و درست ترین نشانه برای درک خصوصیات آنها می دانیم. به طوری که با دیدن تصویر یک شیء می توانیم بفهمیم که ویژگی ها و امکانات آن چیست، در حالی که با شنیدن نام اشیاء و یا حتی توصیفی که از آنها می شود نمی توان آن طور که باید به خصوصیات آنها پی برد.
با این توضیحات می توان پی برد که آشنا شدن با مبانی هنرهای تجسمی تا چه اندازه می تواند در درک کردن درست جهان بصری مؤثر باشد. به ویژه این که در دوره معاصر، فراوانی رسانه های ارتباط بصری از قبیل کتاب های تصویری، تبلیغات، عکس، تلویزیون، سینما و رایانه زندگی روزمره ما را مشحون از تصاویر کرده است و به این دلیل اهمیت آموختن مبانی هنرهای تجسمی کاملاً بدیهی به نظر می رسد، علی الخصوص برای کسانی که می خواهند تحصیل و کار خود را با فعالیت در زمینه هنر تجسمی ادامه دهند.

عناصر تشکیل دهنده مبانی هنرهای تجسمی عبارتند از : نقطه ، خط ، سطح ، حجم ، بافت ، حرکت ، رنگ که ما میخواهیم همین عناصر را درهنرهای تجسمی کودکان مورد بررسی قرار دهیم

با توجه به مقدمه ای که گفته شد مبانی هنرهای تجسمی کودکان نیز از  همان اصول پیروی میکنند ولی با تفاوتهای که به لحاظ معنایی و بصری بایستی به آن توجه کرد . در هنرهای تجسمی کودکان شناخت زبان کودک بسیار مهم است همانطور که گفته شد هنرهای تجسمی زبانی دارند که این زبان از اصولی پیروی میکنند و این اصول برای زبان حکم حروف الفبا را دارد که با این حروف الفبا کلمات وجملات ساخته میشود.

عناصر هنرهای تجسمی کودکان هم عبارتند از نقطه ، خط ، سطح ، حجم ، بافت ، حرکت ، رنگ  ولی به سبک و سیاق خود کودک یعنی کودک این عناصر را با توجه به  جنبه های شخصیتی و روانشناختی به کار میبرد

 خط  در هنر کودکان اصلی ترین عنصر به حساب می آید ولی کودک برای خط بر خلاف بزرگترها تعریف خودش را دارد . در هنرهای تجسمی بزرگسالان اولین خط در یک صفحه نقاشی در واقع پنجمین خط محسوب میشود ( چهار خط تشکیل دهنده صفحه را نیز حساب میشود)ولی در نقاشی کودک اولین خط حکم همان خط اول را دارد کودک بدون توجه به قاب نقاشی خط میکشد و این خط جنبه های روانشناختی کودک را نمایان میکند . حتما دیده اید که کودک خطی را میکشد و در نگاه خودش خط اشتباه است و میخواهد آنرا پاک کند . او خط را به عنوان اولین عنصری و کاراکتری که نتوانسته  جای اصلی خودش را داشته باشد .پاک میکند . کودک بر خلاف بزرگترها خط را با نگاه اصول وقوانین ترکسب بندی تصویر نمی نگرد برای کودک خط به عنوان یک کاراکتر و جزیی از نمادی است که قرار است در تصویر او نقش آفرینی کند . مثلا خط شکسته برای کودک میتواند کوه ویا  دندان تمساح باشد  یک خط صاف در نقاشی کودک میتواند تنه یک درخت ویا پای آدمکی باشد و... پس خط در نقاشی کودک یک معنی فرا ظاهری دارد  در نقاشی بزرگترها هنرمند وقتی خطی را ترسیم میکند خود را در چهار چوب قوانین و اصول طراحی و نقاشی  میگذارد و سعی میکند از ترکیب خطوط به فرمها و شکلها برسد ولی در نقاشی کودک خود یک خط به تنهایی میتواند مفهومی را برساند . هنرمند آکادمیک دنبال ترکیب بندی و راعایت قوانین و ...است ولی کودک فارغ از این مسائل است او خط میکشد چون خط برای او یعنی زبان گویا. آشنایی شما ازخطوط و نقش آن در فکر و ذهن کودک بسیار مورد اهمیت است . سعی کنید دسته بندی درستی از خط ها داشته باشید و فلسفه وجودی هر خط را در نقاشی کودکان درک کنید

اما رنگ دومین عنصر مهم در نقاشی کودکان است و در مبانی هنرهای آنها نقش بسزایی دارد رنگ نیز ارتباط مستقیمی با شخصیت و درون وحس کودک دارد کودک در سنین پایین رنگ را با توجه به حس خود به کار میبرد . رنگ و رنگ شناسی کودکان پیوند نزدیکی با روانشناسی کودک برقرار کرده چرا که روانشناس از طریق رنگ در نقاشی کودک به جنبه های روحی و روانی کودک میرسد . کودک استفاده از رنگ را در سنین پایین به عنوان یک وسیله بازی برای خودش انتخاب میکند به مرور زمان سعی دارد حرفا و خواسته های درونی خودش را از طریق رنگ بروز دهد . شاید تا حودوی هنر آکادمیک از این قاعده استفاده میکند اما کودکان این قاعده را بی پروا به کار میبرند .پس کودک برخلاف بزرگترها رنگ را فقط به عنوان رنگ به کار نمیبرند برای کودکان رنگ روح و جسم نقاشی است پس از این رو شناخت رنگها از دید کودکان بسیار مهم است

نقطه هم به مانند خط یک معنای فرا واقعی دارد آنچه که ما ر یک تصویر فقط نقطع می بینیم برای کودک ماه کهکشان و... چیزهای دیگر.گاهی کودک یک دایره را نقطه م پندارد و گاهی نقطه ایزا دایره در اعماق دریا یا آسمان برای بک کودک نقطه یعنی سیاهی چشم یک آدم و... هزاران مورد از این دسته  .ولی در خصوص سطح کودک درکی را از سطح ندارد بخصوص در سنین پایین .کودک دراین سن فقط سطح کاغذ یا مقوار را میشناسد در نقاشی کودک سطح یک کاغذ کوچک برای یک کودک میتواند کل دریاهای و آسمانها را شامل بشود برای او سطح مقوا حکم سطح کره ماه و کهکشان را دارد ..کودک برای تعریف سطح حد و مرزی نمیشناسد و به لحاظ معنای سطح کار او یعنی هر چیزی که فکر میکند میتواند روی آن کار کند . پس اگر کودکی ادامه نقاشی خودش را روی میز کشید تعجب نکنید . شما نوع و اندازه و فرم مقوای نقاشی کودک را عوض کنید کلا موضوع و نگاه کودک تحت شعاع آن قرا میگیرد.

بافت در نقاشی کودک البته در سنین پایین چندان معنا خاص ندارد چون نقاشی کودک جدا از سایه روشن و بافت و...قرار دارد کودک در سنین پایین همه چیز را واضح و ساده می بیند نقش و نگار بافت و ... برای او اهمیتی ندارد ولی به مرور زمان کودک به نوعی دقت نظر میرسد که در این صوریت از نقوش و طرحهای در نقاشی خود استفاده میکند . فرا گیری استفاده از بافت در نقاشی کودک خیلی سفارش نشده است ولی به کارگیری آن در سنین بالاتر از 9 سال میتواند به نقاشی رنگ و لعاب خاصی بدهد .  

حجم

در هنر کودکان در سنین پایین تعریفی از حجم نیست . کودک همه چیز را تخت و دو بعدی می بیند حتی اگر شما به او خمیر مجسمه بدهید و بخواهید توپی را برای شما درست کند در بیشتر مواقع کودک همان خمیر مجسمه را تخت میکند و روی آن طرح توپ را ترسیم میکند .اما به مرور زمان حجم برای کودک معنا پیدا میکند کودک در مراحل رشد خود تجربه های زیاد از وسایل و اسباب بازی های گوناگون به دست می آورند با آموزشهای اصولی مربی درک آنها از حجم و شکل سه بعدی بالا میرود و کم کم به ساخت اشکال و شکلهای حجمی روی می آورد  در هنر کودکان حجم تعریف متفاوتی نسبت به هنر بزرگترها دارد  و این تعریف در نهان نقاشی کودک نهفته است در هنر آکادمیک حجم شامل تمام اجسام اشیا فرمها و آثاری که تجسم سه بعدی و حس حجم را القا کند گفته میشود .یعنی شاید شما یک  اثر هنری را ببیند و درک وحس حجم وفضا حجمی را در شما ایجاد کند . وگاهی هنرمند از اجسام حجمی استفاده میکند ولی حس دو بعدی و نقاشی را به مخاطب میرساند مثلا پیکاسو در اثر سر گاو از زین دوچرخه واقعی و دسته دوچرخه واقعی استفاده کرده ولی این اثر به عنوان نقاشی پذیرفته شده است .

اما کودک حجم را همانگونه که فکر میکند باید باشد میشناسد و میسازد برای او یک تکه گل مجسمه سازی گرد شده میتواند سر آدم و یا توپ و یا هرچیز دیگری باشد او برام حجم مفهوم عینی و واقعی را در نظر میگیرد یعنی وقتی میخواهد سر انسانی را ترسیم کند تلاش میکند به واقعیت عینی نزدیک  شود .

پس به نظر من عناصر هنرهای تجسمی کودکان را میتوان به  شرح زیر نام برد

چشم به منبع دیدن و تمرکز کردن

خط و خطوط به عنوان مستقل هر خط

رنگ و شناخت روانشناختی رنگها

نقطه و درک درست از آن

سطح های مختلف و نقش آن در هنر کودکان

بافت

این بحث ادامه دارد و در آینده  مباحث دیگر و کارکردهای عناصرتشکیل دهنده مبانی  هنرهای کودکان را به صورت مشروح توضیح میدهیم و نمونه های عینی آنرا در اختیار شما قرا  میدهیم  

با نظرات خود مارا یاری کنید